Rynek w Byczynie

1.   2.   3.

Byczyński rynek reprezentuje, często stosowany przy lokacjach średniowiecznych, typ prostokątnego placu z zabudowaną częścią centralną. Jest on ograniczony czterema przecinającymi się pod kątem prostym ulicami. Początkowo był głównym miejscem handlu, następnie również sprawowania władzy w mieście i wymierzania sprawiedliwości. Plac przylegający narożnikowo do rynku (od północnego wschodu) zajmuje dawny kościół parafialny, co jest powszechne w miastach lokowanych na prawie niemieckim.

Pierwsza zabudowa rynku była zapewne drewniana. Na środku stał budynek
z wagą miejską, być może od początku służący również celom administracyjnym. Obudowany był przez 10 -12 drewnianych kramów i bud kupieckich. Od zachodu mogły znajdować się m.in. ławy chlebowe, rzeźnicze, szewskie, sukiennicze. W późniejszym czasie, w XV i XVI w.  zastąpiono je murowanymi kamienicami tworząc blok śródrynkowy. Część wschodnia ratusza pełniła funkcje administracyjne, część zachodnia funkcje mieszkalne i handlowe. W XVI-XVIII w. w pobliżu ratusza, kilka metrów od zachodniej ściany, znajdowała się zabudowa o funkcji handlowej. Jej pozostałości odnaleziono w 2014 r. podczas badań archeologicznych towarzyszących przebudowie rynku. Odsłonięto wówczas odcinki ław fundamentowych tych budynków.  Ich istnienie potwierdzają także historycznych planów miasta z 1758 i 1810 r.

Plac rynkowy od początku otoczony był pierzejami o zwartej zabudowie, składającej się głównie ze szczytowych domów, pierwotnie budowanych  w nietrwałej, ryglowej, drewnianej konstrukcji. Murowana zabudowa powstała zapewne po pożarach miasta w XVIII w. Po pożodze z 1757 r. w Byczynie powstało ok. 200 murowanych domów z ceramicznym pokryciem dachów. Domy i kamienice w rynku należały wówczas do najbogatszej warstwy społecznej byczyńskich mieszczan, ubożsi zajmowali boczne i bardziej odległe ulice od centrum miasta. Typowo rzemieślniczymi ulicami były z kolei ulice biegnące od rynku na południe m.in. ulice Wąska, Wiejska, Poprzeczna. To tam znajdowały się tzw. „jatki”.  Do wybuchu II wojny światowej Byczyna była typowym miastem rzemieślniczo – kupieckim.

Działania wyzwoleńcze II wojny światowej przyniosły Byczynie zniszczenia zabudowy, szczególnie rynku. W znacznym stopniu został zniszczony ratusz i wschodnia pierzeja rynku. Odbudowa ratusza trwała do połowy lat 60. Wschodnią pierzeję niezbyt trafnie pod względem architektonicznym, zabudowano blokiem mieszkalnym z częścią usługową na parterze.

Dzisiejsze zagospodarowanie przestrzeni Rynku powstało w latach 2014-2015 w ramach projektu „Mój rynek w Byczynie”. Zamierzeniem było nawiązanie do dawnych funkcji handlowych tego miejsca. Odtąd rynek stał się także miejscem handlu, szczególnie w środy i soboty, kiedy to przypada dzień targowy. Przy okazji przebudowy powstała fontanna miejska w jego południowo - wschodniej części.

4.   5.   6.

Fotografie:

1. Panorama Rynku w Byczynie, pocztówka bez obiegu ok. 1930 r.; publikacja: Robert Reichelt Byczyna; fotografia: Aero-Bild-Verlag Leipzig, źródło: zbiory prywatne W.S.

2. Byczyna, Rynek pierzeja wschodnia; część pocztówki wieloobrazkowej z obiegu 16.1.1920 r. publikacja: H. Zapke, Byczyna; źródło: zbiory prywatne P.M.

3. Byczyna, Rynek widok części zachodniej w kierunku południowym; część pocztówki wieloobrazkowej z obiegu 16.1.1920 r. publikacja: H. Zapke, Byczyna; źródło: zbiory prywatne P.M.

4.Byczyna, Zachodni narożnik Rynku z  widokiem w kierunku obecnej ul. Kościelną, pocztówka z obiegu 17.6.1910 r., publikacja Hiacynth Blasczyk Byczyna; zbiory prywatne P.M.

5. Rynek w Byczynie z  kościołem ewangelickim, pocztówka z obiegu 10.11.1939 r, publikacja: E. Broll, Byczyna, zbiory prywatne W.S.

6. Byczyna, Rynek z hotelem Dalibor – południowa pierzeja; pocztówka z obiegu 27.1.1939 r.; publikacja: E. Broll, Byczyna; źródło: zbiory prywatne P.M.