Biuletyn Informacji Publicznej
ZABYTKI
BISKUPICE:
Cmentarz żydowski w Biskupicach
Cmentarz zlokalizowany jest przy przejeździe kolejowym na trasie Byczyna – Kluczbork. Dawniej teren cmentarza administracyjnie należał do pobliskiej Byczyny. Najprawdopodobniej cmentarz ten założono w 1850 r. przez mieszkańców wyznania Mojżeszowego. Obecnie jest on nieczynny. Cmentarz ma czytelny układ i zajmuje powierzchnię
Kościół w Biskupicach
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Biskupicach (gmina Byczyna) to niewielki zabytek na Szlaku Kościółków Drewnianych. Usytuowany jest w zachodnim końcu wsi, po północnej stronie drogi. Według inskrypcji znajdującej się na belce tęczowej, obecna świątynia została wzniesiona przez cieślę Hansa Hase jako ewangelicka w 1626 r. z fundacji Zygmunta von Heydebrandta i Jerzego von Prittwitz-Gaffron. W posiadaniu ewangelików kościół pozostał do 1945 r. Obecnie jest własnością parafii rzymskokatolickiej pw. św. Jana Chrzciciela w Biskupicach (dekanat Wołczyn w diecezji kaliskiej).
Obiekt zbudowano na planie prostokąta w konstrukcji zrębowej w miejscu pierwotnego kościoła zniszczonego w 1588 r. W 1777 r. dostawiono kwadratową, trzykondygnacyjną wieżę o konstrukcji słupowej, przykryta dachem namiotowym. Nie wiadomo kiedy zbudowano kruchtę o konstrukcji sumikowo-łątkowej. W 1784 r. wykonano chór muzyczny i emporę nad kruchtą. Kościół jest orientowany, jednonawowy o ścianach zewnętrznych szalowanych deskami i zamknięty dachem krytym gontem.
Kościół odnawiany był w latach 30. XX w., kiedy to odrestaurowano nawę i prezbiterium oraz wzmocniono stropy, ściany oraz więźbę. Kolejny większy remont przeprowadzono w 1985 r. W jego wyniku wnętrze straciło pierwotny charakter: ściany pokryto boazerią, zasłaniając lico drewnianych belek i pozostałości po polichromii oraz usunięto z prezbiterium kamienną płytę nagrobną. Do dziś nie zachowała się większość cennego, zabytkowego wyposażenia kościoła.
Zespół pałacowo – parkowy w Biskupicach
Klasycystyczny pałac wzniesiono ok. 1800 r. z inicjatywy Jerzego von Paczensky, właściciela majątku w Biskupicach oraz wyższego urzędnika podatkowego w powiecie oleskim. Pałac ustawiony jest na osi kompozycyjnej alei grabowej i łączy dwie części podwórza folwarcznego. W trójkątnym naczółku, na osi środkowej elewacji frontowej wschodniej, widnieje tablica fundacyjna z inskrypcją: „Erbaut im Jahr 1800 von George Fridrich Wilhelm von Paczensky”. Pod koniec XIX w. ówczesny właściciel Karol von Jordan przebudował obiekt i prawdopodobnie zmienił układ wnętrz. Dostawiono również dwie przybudówki od strony pn. z balkonem i pd. oraz werandę od strony elewacji zach. z widokiem na aleję grabową oraz wymieniono stolarkę okienną. Po II wojnie światowej pałac stał się własnością skarbu państwa, a potem wykorzystywany był po części jako mieszkania, biura gospodarcze oraz ubojnię, chłodnię i sklep. Obiekt odnowiono w 1958 r. z zachowaniem układu pomieszczeń. 5 maja 1965 r. pałac wpisano do Rejestru Zabytków Województwa Opolskiego (nr 998/65). Od czerwca 1996 r. jego właścicielem jest Andrzej Janik, który urządził w nim hotel i restaurację.
Pod koniec XVIII w. przy pałacu założono niewielki park krajobrazowy, którego największą atrakcją jest zabytkowa aleja grabowa znajdująca się na osi pałacu. Obecnie w parku o powierzchni ok.
Spichlerz w Biskupicach
Spichlerz wzniesiono w 1895 r. z fundacji Karola von Jordana, ówczesnego właściciela majątku w Biskupicach. Należy on do najciekawszych obiektów dawnego podwórza folwarcznego założonego na rzucie wieloboku. Zbudowany został na rzucie prostokąta z ryzalitem w elewacji środkowej. Jest on częściowo podpiwniczony, trzykondygnacyjny, nakryty dachem dwuspadowym o nieznacznym nachyleniu połaci. Wieża w ryzalicie zbudowana na rzucie kwadratu i nakryta czterospadowym dachem zwieńczonym metalową sterczyną z chorągiewką i datownikiem. Do II wojny światowej spichlerz pełnił swoją pierwotną funkcję magazynową – wykorzystywany był częściowo jako magazyn zboża i suszarnia wełny owczej. Po II wonie światowej i przejęciu budowli przez Skarb Państwa, w Biskupicach zaprzestano hodowli owiec, a w spichlerzu magazynowano nawozy sztuczne (w piwnicy) i części zamienne (parter). Na przestrzeni dziejów w obiekcie nie dokonano żadnych istotnych zmian. Do dziś zachowała się winda towarowa do transportu zboża. Obiekt kwalifikuje się do objęcia ochroną prawną.
BYCZYNA
Mury obronne z basztami: Polską, Niemiecką i Piaskową
Układ urbanistyczny Byczyny jest charakterystyczny dla średniowiecznego założenia miejskiego, z centralnie ulokowanym prostokątnym rynkiem i ratuszem pośrodku niego. Główna oś komunikacyjna przebiega w układzie wrzecionowatym na osi wschód – zachód. Byczyna zachowała pierwotny pierścień murów obronnych z XIV – XV w. i trzech baszt, zwanych: Polska (pierwotnie z pinaklami i attyką oraz czworobocznym hełmem niższym niż obecnie), Niemiecka (obecnie z niższym ściętym zadaszeniem; dach metalowy o niskim nachyleniu połaci nie odpowiada wyglądowi pierwotnemu) i Piaskowa (wzniesiona na planie zbliżonym do kwadratu, nie posiada hełmu dachowego). Baszta Polska zamyka miasto od wschodu, Niemiecka od zachodu, Piaskowa od południa. Baszty Polska i Niemiecka flankują wejścia do miasta na przebiegu dawnego szlaku handlowego. Otoczenie zewnętrzne pasa murów jest zróżnicowane. Od północy ma ono najbardziej atrakcyjną formę, w postaci niewielkiego parku z aleją obsadzona brzozami. Jego wschodnia część przechodzi w pozostałości tzw. „fosy”. Jest to jednak założenie wtórne, gdyż miasto otoczone było w średniowieczu tylko jednym pierścieniem muru i nie posiadało dodatkowych umocnień w postaci klasycznej fosy. Po północnej stronie miasta rozciągały się moczary. Obecna „fosa” jest tworem późniejszym i powstała prawdopodobnie na początku XX w.
Długość murów wynosi
Baszty wzniesione z cegły gotyckiej o wymiarach 26 x 13 x 10 w układzie jednowozówkowym (zwanym też gotyckim, lub polskim). Część główek wypalona jako zendrówki, tworzy ornament kowadełkowy. Fundamenty z kamieni polnych. W ścianach otwory maculcowe.
Zabudowa rynku
Byczyński rynek reprezentuje, często stosowany przy lokacjach średniowiecznych, typ prostokątnego placu z zabudowaną częścią centralną, ograniczonego czterema przecinającymi się pod kątem prostym ulicami. Początkowo był głównym miejscem handlu, następnie również sprawowania władzy w mieście i wymierzania sprawiedliwości. Plac przylegający narożnikowo do rynku (od północnego wschodu) zajmuje dawny kościół parafialny, co również jest często spotykane w miastach lokowanych na prawie niemieckim.
Pierwsza zabudowa rynku była zapewne drewniana – tak jak w innych XIII-wiecznych miastach. Na środku stał dom handlowy z wagą miejską, być może od początku służący również celom administracyjnym. Obudowany był przez drewniane kramy i budy kupieckie. Od zachodu mogły znajdować się ławy chlebowe, szewskie, sukiennicze itd. Obok ratusza stał być może pręgierz. Jatki mieściły się na osobnym placu przy dzisiejszej ul. Wiejskiej (dawna Fleischergasse, czyli Rzeźnicza), przecinającej południową pierzeję rynku.
Plac rynkowy od początku otoczony był pierzejami o zwartej zabudowie, składającej się głównie z 2, 3-osiowych i 2, 3-kondygnacyjnych szczytowych domów, jeszcze przez długi czas budowanych w nietrwałej, drewnianej konstrukcji. Dłuższe pierzeje, północna i południowa, na połowę dzielą wąskie uliczki: Łączności i Wiejska. Z czasem zaczęto łączyć działki, budując na nich szersze kalenicowe domy.
Kamienice mają wysokość trzech kondygnacji, jedynie zachodni dom przywieżowy jest czterokondygnacyjny. Fasady kamienic przylegających do ścian wieży zwieńczone są barokowymi trójkątnymi szczytami o wolutowych spływach. Kamienice przykryte są dachem mansardowym, dwuspadowym (domy szczytowe), nad kamienicą północno-zachodnią jest dach naczółkowy. Wszystkie dachy pokryte są dachówką ceramiczną (karpiówką).
Ratusz
Można przypuszczać, że pierwszy ratusz powstał po lokacji miasta, jeszcze w XIII lub na początku XIV w., prawdopodobnie w konstrukcji drewnianej. Murowany ratusz zbudowano pod koniec XV lub na początku XVI w. – nie jest znana jego forma (z pewnością posiadał wieżę), natomiast jego relikty zachowały się w murach dzisiejszego budynku. Później zastąpiono je siedmioma murowanymi domami, które z ratuszem utworzyły blok śródrynkowy. W 1655 r., po wojnie 30-letniej, spłonęło prawie całe miasto wraz z ratuszem. W wyniku pożarów w 1719 i 1757 r. ratusz został zniszczony. Pożar, który wybuchł w przyrynkowej restauracji Sebastiana Głodka 1 listopada 1719 r., strawił prawie cały odbudowany ratusz z przyległymi kamieniczkami oraz 21 domów przyrynkowych. Do odbudowy ratusza przystąpiono w 1719 r., a w pracach brał udział M. Adamus Quasius z Wrocławia. Odbudowy z wykorzystaniem gotyckich pozostałości podjął się w 1766 r. architekt i opolski inspektor budowlany Jan Marcin Pohlmann, znany z realizacji w na Śląsku Opolskim. Barokowy ratusz ma formę wielokrotnie spotykaną na Śląsku. Jest to prostokątny budynek z kwadratową wieżą od zachodu. Przylegają do niego kamienice: trzy od południa, jedna dostawiona jest do wieży od zachodu dwie zaś od północy. Mury obwodowe w kilku miejscach wzmocnione są szkarpami.
Trzykondygnacyjny, podpiwniczony ratusz przykryty jest dwuspadowym dachem główne wejście prowadzi od wschodu, po lustrzanych dwubiegowych schodach. Nad nim umieszczono kartusz z orłem pruskim i herbem miasta, poniżej inskrypcyjna tablica pamiątkowa ufundowana przez Adama Quasiusa (1673-1736), pastora w kościele św. Bernardyna i proboszcza parafii pw. św. Ducha we Wrocławiu, który pochodził z Byczyny i był synem tutejszego tkacza, Jana Kwasa. W wieńczącym elewację naczółku, w tondzie, herb Byczyny, pod nim kartusz z datą 1889. W północnej elewacji zachował się renesansowy portal półokrągło zamkniętego otworu drzwiowego, prowadzącego do sklepionej kolebkowo piwnicy ratusza (obecnie mieści się w niej lokal gastronomiczny).
Wieża zegarowa w przyziemiu posiada jeszcze kamienne mury gotyckie, w górnej części wymurowana jest z cegły; na planie kwadratu, wyżej o ściętych narożnikach. Na każdej z elewacji, wykonanych w stylu klasycystycznym, znajduje się okrągła tarcza zegara. Wieża przykryta jest hełmem pobitym blachą, zwieńczonym chorągiewką.
W dekoracji barokowo-klasycystycznych elewacji samego ratusza, jak i otaczających go kamienic zastosowano pilastry i półkolumny oddzielające osie okienne i profilowane obramienia okien.
W 1889 r. przeprowadzono remont ratusza. W XIX w. w przyziemiu znajdował się Królewski Sąd Okręgowy, na piętrze sala posiedzeń oraz sala i pokój obrad Sądu Ławniczego. Najprawdopodobniej w gmachu ratusza w Byczynie przed 1939 r. utworzono więzienie sądowe (Gerichtsgefängnis), które przeznaczone było (osiem miejsc) dla mężczyzn z okręgu sądu obwodowego B z krótkimi karami aresztu i więzienia. Zlikwidowano je 4 kwietnia 1944 r.
Pod koniec II wojny światowej ratusz został prawie w całości spalony, odbudowano go w latach 1957-1961 przy udziale Przedsiębiorstw: Wykonawstwo Robót Konserwatorskich oraz Pracownie Konserwacji Zabytków. Odbudowano wówczas mury obwodowe ratusza i kamienic, górną część wieży, zrezygnowano z części podziałów wewnętrznych na rzecz większej powierzchni użytkowej, odbudowano sklepienia piwnic, założono nowe stropy i konstrukcję dachu.
Obecnie byczyński ratusz, zgodnie ze swą pierwotną funkcją, pełni funkcje administracyjno-usługowe. Urząd Miasta zajmuje większą część przyziemia oraz wyższe kondygnacje. Na parterze, w największym pomieszczeniu jest sala ślubów, północno-zachodni narożnik zajmuje apteka, obok, od wschodu, znajduje się ajencja banku.
Kościół ewangelicki pw. św. Mikołaja
Katolicki kościół parafialny pw. św. Mikołaja – być może w konstrukcji drewnianej – najprawdopodobniej wybudowano niedługo po lokacji miasta. Kościół po raz pierwszy wzmiankowano w źródłach w 1283 r. Budowniczym ówczesnego kościoła był najprawdopodobniej mistrz pochodzący z Frankonii lub Turyngii. Pod koniec XIV w. wzniesiono nową, murowaną świątynię. W 1430 r. została ona splądrowana przez husytów.
W dobie reformacji, w 1556 r. świątynia została przejęta przez protestantów (z krótką przerwą w latach 1694-1707, kiedy to powróciła w ręce katolików). W 1790-1791 kościół został odnowiony przy współudziale cieśli Jerzego Kanusa z Jaśkowic i murarza Jakischa z Namysłowa. W latach 1886-1888, za czasów pastora H. Koelinga, miała miejsce jego gruntowna renowacja i regotycyzacja. Pracami kierował murarz i cieśla Otto Hempel. Wieża, dotąd zakończona jedynie prostym dachem czterospadowym, otrzymała neogotyckie zwieńczenie z pseudohurdycjami na każdej elewacji, zdobionymi pinaklami. Sygnaturkę zmieniono na wyższą i smuklejszą, a w płaszczyzny dachu wstawiono okna połaciowe. Kaplica i północna kruchta otrzymały nowe szczyty. Po II wojnie światowej większość ewangelików musiała opuścić Byczynę, a kościół jako filialny został przyłączony do parafii ewangelicko-augsburskiej w Wołczynie.
Od początku teren wokół kościoła służył celom grzebalnym, cmentarz zniwelowano w 1750 r. ze względu na zagrożenia epidemiologiczne spowodowane niedawnymi pożarami i złą sytuacją sanitarną w mieście. Nową nekropolię założono na zachód od Byczyny, przy kościele p.w. św. Jadwigi.
Gotycki kościół pw. św. Mikołaja jest orientowany, w układzie bazylikowym, oszkarpowany. Składa się z trójnawowego korpusu i prosto zamkniętego prezbiterium, które szerokością odpowiada nawie głównej. Do prezbiterium od północy przylega piętrowa zakrystia, od południa kruchta; do korpusu nawowego od północy dostawiona jest druga kruchta, a od południa znajduje się kaplica p.w. św. Jadwigi. Do zachodniej ściany szczytowej dostawiona jest wieża na planie kwadratu, do której od południa przylega nadwieszona wieżyczka schodowa.
Kościół wymurowano z cegły, w przyziemiu z użyciem kamienia (w ścianach naw bocznych, wieży, kaplicy p.w. św. Jadwigi i kruchty północnej). Korpus i prezbiterium przykrywa dwuspadowy dach z oknami połaciowymi (po dwa w prezbiterium i nawie). Na styku prezbiterium i korpusu nawowego jest murowana wieżyczka na sygnaturkę. Wszystkie dachy – z wyjątkiem wieży, gdzie zastosowano blachę miedzianą – kryte są dachówką ceramiczną (karpiówką). Główne wejście prowadzi przez kamienny ostrołukowy portal w przyziemiu wieży. Wieża jest 4-kondygnacyjna, biforia w górnej, oddzielonej gzymsem części, są neogotyckie, wyżej ślady po zamurowanych pierwotnych otworach okiennych. W południową ścianę prezbiterium wmurowana kamienna tabliczka z literami A M i J M oraz datą 1709. W wysokich, rozglifionych, ostrołukowych oknach są witraże.
Nawa główna otwarta jest na prezbiterium ostrołukową arkadą tęczy, od naw bocznych oddziela ją profilowane, ostrołukowe arkadowanie. W zachodniej części nawy jest murowany chór, pod nim wstawiona drewniana empora.
Trójprzęsłowy korpus nawowy, prezbiterium (również trójprzęsłowe) i obie kruchty przykrywają sklepienia krzyżowo-żebrowe. Nad kaplicą i sąsiadującym z nią wschodnim przęsłem nawy południowej jest sklepienie siedmiopolowe, zaś w przyziemiu zakrystii i wieży kolebkowe.
Wnętrze, z wyjątkiem części detali architektonicznych, jest tynkowane i malowane, sklepienie prezbiterium dodatkowo pokryte polichromią. Nawa główna otwarta jest na boczne wysokimi ostrołukowymi arkadami. Żebra sklepienne w prezbiterium i nawie głównej oparte są na konsolach w formie masek.
Cennym niegdyś wyposażeniem kościoła ewangelickiego w Byczynie (dziś jest ono rozproszone po muzeach we Wrocławiu i Bytomiu) była grupa trzech rzeźb – Najświętszej Marii Panny, św. Małgorzaty i św. Mikołaja. Stanowiły one wypełnienie części środkowej dużego tryptyku. Autorem tych dzieł, powstałych prawdopodobnie w XV w., był wrocławski mistrz Jakub Beinhart.
Na jednolity neogotycki wystrój składają się m.in. siedziska i stalle w prezbiterium, empora, ławki, ołtarz główny, ambona oraz kamienna chrzcielnica. Prezbiterium, w części ołtarzowej, wydzielonej drewnianą balustradą, otoczone jest z trzech stron siedziskami o wysokim, zdobionym motywami maswerku zaplecku, na którym namalowane są portrety kolejnych pastorów byczyńskiego kościoła. Bliżej nawy, po obu stronach prezbiterium, znajdują się dwurzędowe stalle z baldachimem, o bogatej dekoracji snycerskiej. Bardzo dekoracyjnie opracowany jest ołtarz w formie tryptyku, ambona z baldachimem umieszczona pod ścianą tęczową oraz prospekt organowy.
Większość elementów wystroju i wyposażenie kościoła powstało w związku z jego regotycyzacją w latach 80. XIX w. Do wyjątków należą cenny drewniany gotycki krucyfiks z 2. połowy XV w., znajdujący się w prezbiterium, na ścianie północnej, oraz nowożytne obrazy. Renesansowy obraz wotywny Albrechta Opali (†1566), pastora byczyńskiego, ze sceną Chrztu w Jordanie i ujętą w typowy dla przedstawień epitafijnych sposób rodziną zmarłego umieszczony jest na północnej ścianie prezbiterium. Obraz powstał poza środowiskiem lokalnym i nawiązuje do dzieł tzw. romanistów niderlandzkich. Przypomina niezachowane epitafium burmistrza legnickiego Starosa z około 1563 r., a także obrazy jednego z czołowych ówczesnych twórców wrocławskich – Tobiasza Fendta. Pozostałe przedstawienia to barokowe Zmartwychwstanie z XVII/XVIII w. (wschodnia ściana nawy północnej) oraz Ukrzyżowanie (wschodnia ściana nawy południowej) w regencyjnej ramie z kartuszem herbowym. Z nowożytnego wyposażenia zachowało się drewniane siedzisko z wyciętymi inicjałami i datami (najwcześniejsza 1712).
Pod kościołem znajdują się krypty grobowe: księcia Maksymiliana von Württemberga (zginął w 1709 r. w niewoli rosyjskiej po przegranej bitwie pod Połtawą, nad jego grobem znajduje się tablica pamiątkowa, ufundowana przez szwedzkich oficerów), rodziny Frankenbergów, miejscowego pastora: Opolliusa i rektora Miejskiej Szkoły w Byczynie Jana Kośnego.
Po wojnie przeprowadzono remont dachu (1962), murów obwodowych (uzupełnienie ceglanych ubytków, 1993) i pokrycia dachowego (2003).
Kościół wymaga pilnych prac konserwatorskich. Mury obwodowe, zwłaszcza od strony południowej, są silnie zawilgocone i zaatakowane przez drobnoustroje, co stanowi duże zagrożenie również dla zabytkowego wyposażenia, w większości wykonanego z drewna.
Kościół parafialny pw. Świętej Trójcy w Byczynie
Dzisiejszy kościół pw. Świętej Trójcy powstał na miejscu szkieletowego kościoła z 1712 r., który spłonął w 1757. Brak niestety informacji na temat jego formy przestrzennej. Nową, tym razem murowaną świątynię w stylu barokowym wzniesiono w 1767 r. w zachodniej części miasta, na niewielkim placu otoczonym ceglanym, nieotynkowanym murem. Bezpośrednio przed fasadą kościoła jest budynek plebanii, którego historia również sięga XVIII w. Kościół jest wymurowany z cegły i otynkowany. Jest orientowany i składa się z prostokątnego korpusu nawowego z krótkim, trójbocznie zamkniętym prezbiterium, do którego od południa dostawiona jest niewielka zakrystia. W korpus nawowy od zachodu wtopiona jest wieża dzwonna, częściowo wysunięta przed lico fasady, od południa zaś przylega trójbocznie zamknięta wieżyczka schodowa. Nawa przykryta jest wysokim czterospadowym dachem z kalenicą, kalenica prezbiterium założona jest nieco niżej, nad zakrystią dach dwuspadowy – wszystkie kryte dachówką ceramiczną. Wieże zwieńczone są hełmami pobitymi blachą.
Jan Marcin Pohlmann, projektując kościół, zastosował dość powściągliwe formy architektoniczne, rolę dekoracyjną powierzając głównie wyposażeniu wnętrz. Na zewnątrz wprowadził skromny detal architektoniczny. W szczyt fasady, o wolutowych spływach, wtopiona jest wieża. Osie w dłuższych elewacjach wydzielone pilastrami, między nimi wysokie, półokrągło zamknięte okna. Otwory okienne w prostych opaskach spiętych u góry kluczem.
Nad nawą i prezbiterium sklepienie kolebkowe o obniżonej strzałce, na gurtach, z lunetami, pod chórem, w południowym przęśle sklepienie krzyżowe, nad zakrystią kolebkowe z lunetami. Chór w nawie wsparty jest na dwóch filarach, na których wyżej opiera się mur wieży. Zachodnie przęsło otwarte do nawy arkadami. Na chórze organy. Drewniana bariera chórowa o łamanej linii. Dwukondygnacyjna wieżyczka południowa mieści kręcone schody z piaskowca.
W kościele zachowało się zabytkowe wyposażenie. Ołtarz główny (XVIII w.) z malarskim przedstawieniem Świętej Trójcy, z rzeźbami śś. Jana Nepomucena, Jadwigi i 2 biskupów. Dwa rokokowe ołtarze boczne: św. Józefa (północno-wschodni narożnik nawy), z monogramem Maria w zwieńczeniu, oraz św. Jana (południowo-wschodni narożnik), z monogramem IHS, oba z figurami aniołów po bokach i puttami w zwieńczeniu, retabula zdobione są złoconymi ornamentami: akantowym, rocaillowym i małżowinowym.
Drewniana chrzcielnica (XVIII w.) z misą w kształcie rogu obfitości, podtrzymywaną przez anioła; na pokrywie rzeźbiona grupa Chrztu w Jordanie pod ażurowym, wolutowym zwieńczeniem, na którym jest popiersie Boga Ojca. Barokowo-klasycystyczna ambona z XVIII/XIX w., pierwotnie z figurą św. Heleny na baldachimie. Klasycystyczny konfesjonał (Ryc. 103) dawniej zwieńczony był rokokową rzeźbą św. Jana Nepomucena (niezachowaną lub zdemontowaną). Późnoklasycystyczne organy z 1. połowy XIX w. Dwa dzwony z XVIII/XIX w., z Dobrocic, jeden z nich odlany we Wrocławiu przez Jerzego Kriegera.
W 2. połowie XX w. prowadzono niewielkie prace remontowe (tynków zewnętrznych, wystroju malarskiego wnętrza, elementów wyposażenia). W latach 2005-2006 przeprowadzono konserwację zawilgoconych murów i remont wieży dzwonnej.
Pozostała część murów również czeka na prace konserwatorskie. W dobrym stanie jest pokrycie dachowe. Drewniane barokowe wyposażenie kościoła, zwłaszcza chrzcielnica, konfesjonał, i ołtarze, wymaga renowacji.
Kaplica pw. św. Jadwigi i cmentarz komunalny w Byczynie
Gotycką kaplicę pw. św. Jadwigi wzniesiono w XIV w. Stanowiła ona miejsce kultu dla mieszkańców okolicznych wsi (kaplica usytuowana była na gruntach powstałej pod koniec XIII w. wsi Polanowice). Pierwsze wzmianki pochodzą z 1383 r., kiedy to książę brzeski Ludwik I († 1398 r.) oddał ją pod zwierzchnictwo miasta. Najprawdopodobniej fundatorem kaplicy p.w. św. Jadwigi w Byczynie jest książę brzeski Ludwik I, który był wielkim krzewicielem kultu św. Jadwigi. Być może, fundacja ta miała związek na przypadającą w 1369 r. setną rocznicą kanonizacji Piastówny. W 1405 r. książę brzeski Ludwik II († 1436 r.) ufundował ołtarz św. Andrzeja. Na początku XV w. kaplicę w znacznym stopniu strawił pożar. Kolejny raz płonęła ona w 1588 r. – zniszczone zostało sklepienie i nadbudowana zakrystia. Obiekt odbudowano na przełomie XVI i XVII w., ale już bez sklepienia. W 1707 r. kaplica trafiła w ręce protestantów. W 1860 r. do kaplicy dobudowano przedsionek, a w 1876 r. wzniesiono zachodnią kruchtę kaplicy i prawdopodobnie przemurowano jej szczyty. Od 1932 r. kaplica ta ma charakter kaplicy cmentarnej. Po zakończeniu II wojny światowej była nieczynna. W 1977 r. została wyremontowana przez miejscowych rzemieślników i od tego czasu znów pełni funkcję kaplicy cmentarnej.
Murowana z cegły w układzie jednowozówkowym, z udziałem zendrówki, tworzącej układ kowadełkowy, miejscami nieczytelny. Salowa, trójprzęsłowa, z belkowanym stropem. W nawie od wsch. i pn. drewniane empory, wsparte na sześciu profilowanych słupach z zastrzałami. Dach dwuspadowy, kryty dachówką.
Cmentarz komunalny w Byczynie, zwany potocznie starym, zlokalizowany jest w pd.- wsch. części miasta, przy przelotowej trasie z Poznania na Górny Śląsk. Jego obszar rozgraniczają ulice: Dworcowa i Kluczborska. Za czas jego założenia przyjmuje się XIV w., kiedy to wzniesiono kaplicę p.w. św. Jadwigi. Zarówno kaplica jak i cmentarz znajdowały się wówczas poza granicami miasta. W połowie XVIII w. władze pruskie, mając na uwadze względy sanitarne, zabroniły grzebania zmarłych w obrębie murów miejskich, co doprowadziło do likwidacji cmentarza przy kościele ewangelickim pw. św. Mikołaja w Byczynie. Zmarłych zaczęto grzebać na tzw. Wzgórzu Krzyżowym, którego grunty należały do parafii ewangelickiej. Przed 1736 r. miejscem pochówków katolików był również teren przy kaplicy p.w. św. Jadwigi, który należał do gruntów polanowickich. Cmentarz ten zaczęto sukcesywnie powiększać. Z czasem też stał się on miejscem wiecznego spoczynku zarówno katolików jak i ewangelików (od 1758 r. rozgraniczano teren pochówku ewangelików). W 1781 r. od Jakuba Fromeliusa, mieszkańca Polanowic, zakupiono część leżącego w pobliżu kaplicy ogrodu, którego teren przeznaczono na cmentarz. W 1869 r. od tej samej rodziny za cenę 200 talarów odkupiono jeszcze jedną morgę pola (
Cmentarz porasta starodrzew: głównie lipy i kasztanowce. Poziom cmentarza jest wyższy niż ograniczających go ulic. Od ul. Dworcowej odgradza go mur z wypełnieniem ażurowym z cegły. Neogotyckie wieże flankujące bramę wjazdową na teren cmentarza, murowane z cegły, zwieńczone ostrołukowymi hełmami kamiennymi, na których metalowy krzyż z trójlistnymi ramionami. Poniżej cztery kamienne pinakle. Od ul. Kluczborskiej ogrodzenie metalowe, najprawdopodobniej z pocz. XX w.
CIECIERZYN
Kościół p.w. św. Stanisława Kostki
Neogotycki murowany kościół katolicki. Zbudowany w 1878 roku, na miejscu drewnianego kościółka spalonego w 1838 roku. Do jego budowy walnie przyczynił się Artur von Prittwitz, syn właściciela majątku w Ciecierzynie. Kościół należy do parafii rzymsko- katolickiej w Kostowie. Obiekt wpisany do ewidencji zabytków województwa opolskiego.
Park podworski w Ciecierzynie
Park usytuowany jest w zachodniej części wsi. Jest to podworski park krajobrazowy w 1978 r. wpisany do rejestru zabytków województwa opolskiego. Pierwotne założenie parkowe pochodzi z 1 poł. XIX w. W latach 1840-
Założenie parkowo-folwarczne w Ciecierzynie
Położone jest w zachodniej części miejscowości. Powstało w poł. XIX w. Obecnie składa się z dwóch części: pozostałości członu rezydencjonalnego i folwarcznego obejmującego dziedziniec gospodarczy i kolonię domów robotników folwarcznych. Od południa graniczy z drogą asfaltową relacji Kostów- Gołkowice, od zachodu i północy z polami uprawnymi, a od wschodu – z łąką położoną w dolinie cieku wodnego wpadającego do Pratwy. Część rezydencjonalna, zajmująca północny człon założenia, obecnie składa się z parku. Pałac, wzniesiony w 1880 r. z fundacji Artura von Prittwitz-Gaffron, zniszczono w 1945 r. W pobliżu, jeszcze w latach 60. XX w. istniała ruina kaplicy dworskiej pw. Podwyższenia Świętego Krzyża wzniesiona w 1796 r. z fundacji rodziny von Frankenberg. Park krajobrazowy o powierzchni
W 2 poł. XIX w. na terenie założenia funkcjonowała gorzelnia i spora owczarnia. W majątku hodowano bydło, owce i świnie oraz zajmowano się uprawą buraków cukrowych i lnu. W 1935 r. w majątku (oraz w całej wsi) z inicjatywy hrabiny Elżbiety von Prittwitz-Gaffron (żony hrabiego Artura) wprowadzono elektryfikację. W 1937 r. majątek liczył
W pobliżu majątku znajduje się kościół wzniesiony w 1878 r. z fundacji Artura von Prittwitz-Gaffron.
DOBIERCICE
Kościół filialny p.w. św. Jana z Dukli
Kościół zbudowany w 1861 roku, na miejscu drewnianego z 1691 roku. Bazylikowy, neoromański, murowany. Kościół należy do parafii rzymsko- katolickiej w Łowkowicach Gm. Kluczbork. Obiekt wpisany do rejestru zabytków województwa opolskiego.
Zespół dworsko-folwarczny w Dobiercicach
Zespół dworsko – folwarczny założono w XIX/XX w. Składa się z trzech części: reliktu parku z dworem (płn. – zach. część zespołu, obecnie zachowany w formie reliktu, w płd. zach. narożu zachowany dwór, park w znacznej mierze zdewastowany), podwórza folwarcznego i kolonii mieszkaniowej robotników folwarcznych (usytuowana po zach. stronie podwórza, z domami wielorodzinnymi nr 18, 19 (datowany 1908) oraz z usytuowanymi w pewnym oddaleniu domami wielorodzinnymi nr 20 oraz domem nr 21 z mieszkaniem ogrodnika, pomiędzy domami 20 (datowany 1909) i 21 wznoszą się obecnie współczesne bloki mieszkalne, w sąsiedztwie domów 18 i 19 po płn. Stronie drogi dojazdowej do zespołu usytuowane są dwa cielętniki nr 17 zbudowane najprawdopodobniej w latach 30 lub 40 – tych XX w.).
GOŁKOWICE
Kościół w Gołkowicach
Drewniany kościół filialny pw. św. Jana Chrzciciela usytuowany jest ok.
Niewielką świątynię wzniesiono w latach 1766-1767 z fundacji Ernesta hrabiego von Götz, w miejscu poprzedniego kościoła, wzmiankowanego w średniowieczu. Służyła ona jako miejsce kultu miejscowym ewangelikom. Kościół w konstrukcji zrębowej, na ceglanym podmurowaniu, jest odeskowany z olistwowaniem spoin, składa się z zamkniętego trójbocznie prezbiterium, z przylegającą od płn. kwadratową zakrystią, szerszej, zbliżonej do kwadratu nawy i kwadratowej wieży w konstrukcji słupowej, dostawionej od strony zachodniej. Wieża nie jest przewiązana z pozostałymi elementami świątyni, oddalona jest ok.
Brak danych o przeprowadzonych remontach. W 1933 r. konserwator nyski Łukasz Mrzygłód odnowił składany ołtarz pochodzący z lat 1450-1480 – w latach 70. XX w. został on przeniesiony do opolskiej katedry. Po 1945 r. kościół przejęli katolicy i obecnie należy on do parafii pw. Świętej Trójcy w Byczynie. Obiekt ucierpiał podczas powodzi stulecia w lipcu 1997 r.: zalane zostało prezbiterium i zapadła się podłoga. Przez wiele lat nie przeprowadzano poważniejszych remontów świątyni. Na początku lat 90. ubiegłego stulecia naprawiono jedynie poszycie dachu. Kapitalny remont przeprowadzono w ....
W kościele znajduje się zabytkowe wyposażenie, w tym m.in: ambona z XVII w., prospekt organowy z początków XVIII w., ołtarz główny z 1768 r. wykonany przez Jana Sternberga, anioł chrzcielny z muszlą i kartuszem herbowym Frankenbergów z 1768 r., ława kolatorska z 1 poł. XVIII w., ławy z XVIII w., dwie chrzcielnice, z których jedna pochodzi z XVIII/XIX w., a druga – z 1 poł. XIX w. W kościele znajdują się również epitafia Karola Magnusa von Götz († 1718 r.) oraz Gottlieba Lipińskiego († 1858 r.).
Pałac w Gołkowicach
Jest najstarszym i najcenniejszym tego typu obiektem na terenie gminy Byczyna. Położony jest w południowej części Golkowic. Pałac wzniesiono w 1750 r. z fundacji Ernesta hrabiego von Götz, prawdopodobnie w miejscu starszej budowli, po której zachowały się fragmenty kamiennych ścian piwnic). Rezydencję otoczono parkiem krajobrazowym. W 3 ćw. XIX w. pałac został częściowo przekształcony przez nowych właścicieli – rodzinę von Tieschowitz. Wymieniono wówczas m.in. część stropów piwnic i stolarkę drzwiową. W pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej, w pałacu funkcjonowała roczna szkoła rachunkowości rolnej, a od połowy lat 50-tych, aż do 1973 r. mieściła się czteroklasowa szkoła podstawowa. W 1982 r. pałac kupił Andrzej Czupryj, a w 1990 r. – Janusz Jasiński, który rozpoczął jego odbudowę.
JAKUBOWICE
Drewniany kościół filialny pw. Najświętszej Marii Panny Królowej Polski w Jakubowicach.
Kościół usytuowany jest na terenie dawnego zespołu dworsko-folwarcznego, w jego płn.-wsch. części, w obrębie parku podworskiego. Świątynię zbudowano z drewna w 1585 r. z fundacji rodziny von Frankenberg, ówczesnych właścicieli wsi. Kościół orientowany w konstrukcji zrębowej, na ceglanej podmurówce, składa się z trójbocznie zamkniętego prezbiterium, do którego od północy przylega prostokątna zakrystia, prostokątnej nawy i prostokątnej wieży w konstrukcji słupowej dostawionej od strony zachodniej. Do wieży od strony północnej przylega aneks o charakterze komórki. Nawa, prezbiterium i zakrystia przykryte są wspólnym dachem. Trzykondygnacyjna wieża zwężająca się ku górze, wyższa od korpusu, przykryta jest ośmiobocznym dachem ostrosłupowym. Kościół pierwotnie użytkowany był przez ewangelików. Po 1945 r. przejęli go katolicy i należy do parafii rzymsko-katolickiej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Polanowicach (diecezja kaliska). Po 1960 r. usunięto część zabytkowego wyposażenie świątyni: renesansowego obramienia drzwi do zakrystii, metalowego koguta nad prezbiterium i chorągiewki z datą 1931 na wieży. W tym samym czasie odsłonięto również polichromię z kartuszami herbowymi w prezbiterium. Na początku lat 90. XX w. naprawiono poszycie dachu. Wystrój wnętrza zachował pierwotny, historyczny charakter: trop nawy i prezbiterium na jednym poziomie, zaokrąglone, bogato dekorowane narożniki tęczy, empora nad zakrystią otwarta do prezbiterium, chór wsparty na dwóch kwadratowych słupach, wybrzuszony na osi, polichromia z przedstawieniami 16 kartuszy herbowych, detale snycerskie i stolarka. Zachowała się również część zabytkowego wyposażenia: organy z przełomu XVIII/XIX w. i regencyjny ołtarz główny.
Będąc w Jakubowicach warto też zwiedzić znajdujący się w pobliżu kościoła zespół dworsko-folwarczny założony w XVIII w. na planie zbliżonym do prostokąta. Obecnie część rezydencjonalną stanowi teren dawnego parku krajobrazowego (zatarty układ kompozycyjny) z kilkoma okazami starodrzewia: platan, kasztanowce, klony, lipy i dęby. W 1978 r. park wpisano do rejestru zabytków województwa opolskiego. Nie ma natomiast dworu, który w latach 70. XX w., najprawdopodobniej przez pomyłkę, wysadzono w powietrze. Po 1945 r. na terenie podwórza folwarcznego przeprowadzono szereg zmian: przebudowano spichlerz, oborę, stajnię, stodoły, rozebrano płatkarnię, i dobudowano inne budynki gospodarcze. Najmniej przebudowany jest budynek dawnej oficyny dworskiej.
Zespół dworsko-folwarczny w Jakubowicach
Usytuowany jest we wschodniej części wsi, na wschód od rozwidlenia dróg z Brun do Proślic i Skałągów. Zespół założono w XVIII w. na planie zbliżonym do prostokąta. W 1886 r. zespół składał się z dwóch zasadniczych części: rezydencjonalnej (dwór i park), zajmującej wschodni kraniec i folwarcznej położonej po zachodniej stronie, a składające się z podwórza folwarcznego oraz budynki mieszkalne znajdujące się w jego sąsiedztwie. Obecnie część rezydencjonalną stanowi teren dawnego parku krajobrazowego (zatarty układ kompozycyjny) z kilkoma okazami starodrzewia: platan, kasztanowce, klony, lipy i dęby. W 1978 r. park wpisano do rejestru zabytków województwa opolskiego i podlega on ochronie prawnej. Nie ma natomiast dworu, który w latach 70. XX w., najprawdopodobniej przez pomyłkę, wysadzono w powietrze. Po 1945 r. (własność PGR, AWRSP, Jerzy-Leszek Marciniszyn) również na terenie podwórza folwarcznego przeprowadzono szereg zmian: przebudowano spichlerz, oborę, stajnię, stodoły, rozebrano płatkarnię, i dobudowano inne budynki gospodarcze. Najmniej przebudowano budynek dawnej oficyny dworskiej.
KOSTÓW
Kościół parafialny p.w. Św. Augustyna
Neobarokowy, murowany kościół zbudowany w 1911 roku przez katolicka rodzinę hr. Ballestremów. Świątynia odrestaurowana w 1955 roku. W kościele znajduje się krypta grobowa fundatorów kościoła. Obiekt wpisany do ewidencji zabytków województwa opolskiego.
W miejscowości do 1965 roku istniał drewniany, ewangelicki kościół. Był on sprowadzony z Łowkowic (gm. Kluczbork) w1519 roku. Poddano go remontowi w 1804 roku. W 1965 r. został zamknięty i przeniesiony w okolice Krapkowic.
Kaplica cmentarna
Znajduje się na ewangelickim cmentarzu, w pobliżu torów kolejowych. Neoromańska, murowana kaplica cmentarna, służącą jako dom pogrzebowy, została zbudowana w XIX w. Obecnie zaniedbana i nieczynna. Obiekt wpisany do ewidencji zabytków województwa opolskiego.
Cmentarz rzymsko – katolicki
Katolicka nekropolia ogrodzona siatka z metalową bramą wejściową. Powstała na początku XX w. Na cmentarzu znajduje się mogiła powstańców śląskich, którzy zginęli w okolicach Kostowa podczas walk powstańczych w 1921 roku.
Mogiła powstańców śląskich została jest wpisana do rejestru zabytków województwa opolskiego.
MIECHOWA
Kościół w Miechowej
Kościół pw. św. Jacka w Miechowej (gmina Byczyna) to niewielki ale szczególny zabytek na Szlaku Kościółków Drewnianych Śląska Opolskiego. Usytuowany jest w zachodnim krańcu wsi, na niewielkim pagórku w otoczeniu starych lip. Według tradycji obiekt zbudowany został jako kaplica w 1529 r. Po przejściu księcia brzeskiego na protestantyzm w połowie XVI w., kościół w Miechowej przejęli ewangelicy. W ich posiadaniu był do 1945 r. Obecnie jest własnością parafii rzymskokatolickiej pw. św. Augustyna w Kostowie (dekanat trzcinicki w diecezji kaliskiej).
W 1628 r. kościół przebudowano z fundacji ówczesnego patrona świątyni Baltazara von Frankenberg. Wówczas do kaplicy, którą zaadaptowano na prezbiterium, dobudowano nawę (nieznacznie wyższą od prezbiterium) w konstrukcji zrębowej. W latach późniejszych dostawiono kruchtę ryglową. Najprawdopodobniej w 1753 r. dobudowano wieżę w konstrukcji słupowej nakrytą późnobarokowym hełmem z latarnią. Kościół jest orientowany, o ścianach zewnętrznych szalowanych deskami w układzie pionowym i zamknięty dachem krytym gontem.
Wnętrze pokryte dekoracją malarską z motywami wici roślinnej i iluzjonistycznie przedstawionym niebem na stropie. Jest to przykład charakterystycznej dla drewnianych kościołów twórczości ludowej, czerpiącej z renesansowych wzorców. Wyposażenie kościoła jest stylowo jednorodne. Na szczególną uwagę zasługują późnorenesansowy architektoniczny ołtarz i ambona o bogatej dekoracji z postaciami świętych Piotra i Pawła oraz czterech ewangelistów. Z pierwotnego wyposażenia zachowała się również chrzcielnica z malowanymi przedstawieniami cnót teologicznych oraz ława kolatorska o malowanym przedpiersiu. Cenna jest również stolarka okienna i drzwiowa, bogato zdobiona dekoracją malarską.
Kościół odnawiany był w latach: 1753, 1911, 1941, 1958, 1997-1999 i 2004-2006. W latach 80. XX w. wymieniono gont, a ok. dziesięć lat później na ścianach prezbiterium i zakrystii założono nowe tynki oraz wykonano betonową wylewkę. Największy remont przeprowadzono w ostatnich latach ze względu na poważne biologiczne zniszczenia drewna. W 2008 r. kościół został laureatem ogólnopolskiego konkursu „Zabytek zadbany”.
NASALE
Kościół ewangelicki w Nasalach
Niewielki, drewniany kościół ewangelicki pw. św. Wawrzyńca w Nasalach (gmina Byczyna) położony jest na wschodnim krańcu wsi. Zbudowany został w XVI w. w Zdziechowicach w powiecie oleskim, oddalonych kilka km na wsch. od Nasali. Pierwotnie był świątynią katolicką, składającą się z nawy, prezbiterium i wieży. W 1939 r. kościół rozebrano i przeniesiono do Nasali. Niestety, prace montażowe przerwała II wojna światowa i ostatecznie nie udało się zamontować wieży. W 1945 r. świątynię przekazano ewangelikom, którym odebrano znajdujący się w centralnej części wsi kościół murowany, wzniesiony w 1870 r. Katolicy przenieśli też większość zabytkowego wyposażenia z kościółka drewnianego. Obecnie kościół jest filią Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Kluczborku.
Świątynię zbudowano z drewna w konstrukcji zrębowej, na podmurówce z kamienia. Obecnie składa się z kwadratowej nawy i węższego, niższego, zamkniętego trójbocznie prezbiterium, do którego od pn. przylega prostokątna zakrystia. Do nawy od pd. dostawiona jest niewielka kruchta. Nawa przykryta jest dachem dwuspadowym, a prezbiterium – wielopołaciowym. Na kalenicy dachu nad nawą (na styku z prezbiterium) znajduje się wieżyczka z latarnią. Po nie zamontowanej wieży, przed frontem kościoła, pozostała podmurówka wprowadzona ponad poziom gruntu. Kościół pozbawiony został praktycznie zabytkowego wyposażenia.
Świątynię przebudowano w 1730 r. i w latach późniejszych kilkakrotnie remontowano. Pod koniec lat 70. XX w. przełożono pokrycie dachu, a wewnętrzne ściany prezbiterium pokryto płytami pilśniowymi zakrywając pozostałości polichromii. Dziś świątynia wymaga natychmiastowych prac remontowo-konserwatorskich. W pierwszej kolejności należy wymienić przegnite w wielu miejscach drewno, naprawić strop, więźbę i schody.
Kościół rzymskokatolicki p.w. św. Wawrzyńca
Neogotycki murowany kościół katolicki. Zbudowany został w 1870 roku, na miejscu rozebranego drewnianego. Do 1945 roku protestancki, obecnie katolicki należący do parafii rzymsko – katolickiej w Roszkowicach. Obiekt wpisany do ewidencji zabytków województwa opolskiego.
Dwór w Nasalach
Dwór zbudowano w 1 poł. XIX w. w stylu klasycystycznym na planie prostokąta. Przebudowano go przed I wojna światową. Dziś jest to obiekt parterowy z facjatkami i piętrem w dachu, wysoko podpiwniczony piwnicami sklepionymi żaglasto, zwrócony frontem ku wschodowi. Urokliwy jest zwłaszcza ganek w elewacji frontowej wsparty na czterech kolumnach. Zachowały się fragmenty stolarki z okuciami klasycystycznymi.
PARUSZOWICE
Kaplica ewangelicka w Paruszowicach
Kaplicę wzmiankowano w źródłach w 1376 r. Obecna, wzniesiona jako dworska, pochodzi z XV w. Przekształcono ją w XIX w. Zbudowano ją na planie kwadratu, z kamieni z ceglanymi obramieniami otworów okiennych i wejściowych. Od 1532 r. do dnia dzisiejszego kaplica należy do zboru ewangelickiego. Do 1945 r. wchodziła w skład parafii ewangelickiej w Dobiercicach ale od1945 r., po przejęciu kościoła w Dobiercicach przez katolików, należy do filiału ParafiiEwangelicko-Augsburskiej w Wołczynie. W otoczeniu kaplicy częsciowo zachował się mur cmentarny, wzniesiony z kamienia, graniczący z obszernym parkiem krajobrazowym.
We wnętrzu kaplicy znajdowało się zabytkowe wyposażenie: gotycki ołtarz w formie tryptyku, chrzcielnica z 1674 r. i barokowy krucyfiks. W maju 1995 r. nieznani sprawcy włamali się do kaplicy i ukradli tryptyk, chrzcielnicę oraz 5 zabytkowych rzeźb. Niedawno z inicjatywy ewangelików odtworzono ołtarz.
POLANOWICE
Kościół parafialny p.w. NMP
Neogotycki, poewangelicki, murowany kościół wzniesiony został w 1913 roku
w miejscu poprzedniego drewnianego. W kościele zainstalowano pierwotnie zabytkowy XV - wieczny dzwon. Jednak w czasie działań wojennych dzwon został zdemontowany i wywieziony do Hamburga w Niemczech. Obiekt wpisany do ewidencji zabytków województwa opolskiego.
PROŚLICE
Kościół w Proślicach
Kościół pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Proślicach (gmina Byczyna) jest cennym zabytkiem leżącym na tzw. Szlaku Kościółków Drewnianych. Usytuowany jest na obrzeżach wsi, w kierunku wschodnim od drogi wiejskiej. Kościół jest orientowany.
Obiekt zbudowano z drewna w 1580 r., gdy właścicielami wsi byli von Frankenbergowie. Kościół w konstrukcji zrębowej na ceglanej podmurówce, jest deskowany, składa się z zamkniętego trójbocznie prezbiterium, do którego od pn. przylega zakrystia, szerszej, prostokątnej nawy i kwadratowej wieży w konstrukcji słupowej dostawionej od strony zachodniej. Wydłużone prezbiterium świadczy najprawdopodobniej o dwóch etapach budowy, co oznacza, że pierwotnie wzniesiono kaplicę, a z czasem dobudowano do niej nawę. Prezbiterium i nawa przykryte są wspólnym dachem, co jest charakterystyczne dla kościołów wielkopolskich. Kościół przebudowano i remontowano w 1748 r. Wykonano wówczas więźbę dachową z pozornym sklepieniem o obniżonym łuku. Wówczas ustawiono również chór i empory: północną i południową. W 1773 r. od strony zach. dobudowano kwadratową wieżę w konstrukcji słupowej. Była to fundacja Jerzego Zająca, miejscowego młynarza. W 1859 r. G. Jurczok odnowił wieżę. W 1905 r. odnowiono wnętrza i podmurowano wieżę, a w 1929 r. przeprowadzono remont kapitalny świątyni. Od 1945 r. kościół należy do parafii rzymskokatolickiej pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Polanowicach w diecezji kaliskiej (dekanat Wołczyn).
W utrzymywanym w dobrym stanie kościele znajdujemy ciekawe detale snycerskie, np. późnogotycki, trójlistnie zamkniętym południowy portal nawy, stolarka drzwiowa z ozdobnymi okuciami z XVI i XVII w. Kościół posiada również zabytkowe wyposażenie późnorenesansowe i późnobarokowe. Zachował się również dzwon ufundowany przez Joachima Ernesta von Frankenberg (1656-1725), a odlany w 1693 r. przez Zygmunta Götza z Wrocławia.
Zespół pałacowo-parkowy w Proślicach
Rozległy zespół pałacowo-parkowy w Proślicach usytuowany jest po północno-wschodniej stronie rzeki Pratwy, w południowym krańcu wsi. W centralnej części zespołu usytuowany jest pałac, który fasadą zwrócony jest na zachód, w kierunku rozległego dziedzińca z szerokim półkolistym podjazdem. Jest to budynek podpiwniczony, piętrowy, z mieszkalnym poddaszem, nakryty dachem mansardowym. Wobec braku badań historyczno-architektonicznych przyjmuje się, że pałac w Proślicach wybudował na przełomie XVIII i XIX w. hrabia Ernst von Strachwitz (1763-1808). Kolejnymi właścicielami majątku byli: Jan von Strachwitz (1808), Henryk von Strachwitz (1830-57), Ernst von Rittberg (1857-72), Leo von Watzdorf (1872-82), Emmy von Watzdorf (1882-1903) oraz Rudolf von Watzdorf. Watzdorfowie byli właścicielami pałacu w Proślicach do 1945 r. Po drugiej wojnie światowej wyjechali do Niemiec i Stanów Zjednoczonych. Wnuczka Rudolfa Watzdorfa, Eryka von Schumann mieszka w Norymberdze i czasami odwiedza Proślice. Od 1946 r. do 2003 r. w pałacu mieściła się szkoła podstawowa. W czasie ferii i wakacji oraz weekendów pełnił funkcję schroniska. Pomysłodawcą i realizatorem takiego wykorzystania obiektu był były wieloletni dyrektor placówki pan Adam Radom. Obecnie bardziej poszerzoną strategię kontynuuje Przedsiębiorstwo „Hetman Roma Byczyna” Sp z o.o. Niestety, obiekt nie jest wpisany do Rejestru Zabytków Województwa Opolskiego.
W pierwotnej formie pałac był obiektem klasycystycznym, o piętrowej, 11-osiowej fasadzie z płytkim 3-osiowym ryzalitem, który poprzedzały szerokie, kilkustopniowe schody. Ryzalit zwieńczony był płaskim, trójkątnym naczółkiem. W 1914 r. z inicjatywy Rudolfa von Watzdorf pałac przebudowano, nadając mu formę eklektyczną, w której obok cech klasycystycznych znalazły się zarówno akcenty barokowe jak i romantyczne. Do dziś nie dokonano żadnych zmian w bryle obiektu. Wnętrze obiektu przebudowano w 1946 r. przystosowując je do sal lekcyjnych. W latach 1957-1958 przeprowadzono remont elewacji, a w latach 1987-1991 miał miejsce remont kapitalny, podczas którego m.in. wymieniono instalację elektryczną i przełożono dach. Kolejne remonty od 2003 r. przeprowadzają obecni właściciele obiektu – na 2009 r. planowane jest przełożenie dachu. Z pierwotnego wyposażenia zachowały się: konstrukcja paradnej klatki schodowej, drewniane boazerie płycinowe wraz z belkowym sufitem w hallu na piętrze, pseudoneobarokowy piaskowcowy kominek w hallu, drewniane tralkowe maskownice kaloryferów, fasety i sztukaterie na sufitach w salonach, część stolarki okiennej i drzwiowej, parkiety dębowe oraz oryginalne ankrowania więźby dachowej.
Pałac otacza zabytkowy, prawnie chroniony park krajobrazowy w stylu angielskim zajmujący powierzchnię
Spichlerz w Proślicach
Spichlerz znajduje się w obrębie podwórza folwarcznego w jego pierzei zachodniej. Elewacją szczytową południową skierowany jest w kierunku bramy wjazdowej, elewacją szczytową północną do niewielkiego budynku paszarni, a frontem – do wnętrza podwórza folwarcznego. Budynek wzniesiono na rzucie prostokąta w 1819 r. – o czym świadczy data wyryta nad drzwiami w elewacji frontowej – i najprawdopodobniej jest on najstarszym budynkiem w zespole folwarcznym. Spichlerz zachował się bez większych przekształceń i od 1985 r. jest prawnie chroniony. Przez wiele lat służył jako magazyn Gospodarstwa Rolnego SP Byczyna – Zakładu Rolnego Proślice. Obecnie jest w złym stanie technicznym i wymaga przeprowadzenia remontu kapitalnego.
Rządcówka w Proślicach
Rządcówka usytuowana jest wewnątrz podwórza folwarcznego. Ustawiona jest elewacjami szczytowymi na linii wsch-zach, a fasadą skierowana w kierunku pd. Budynek wzniesiono w 1 poł. XIX w. Miał on naczółkowy dach, niewielki ganek w miejscu obecnego ryzalitu oraz większą ilość okien. Obiekt przebudowano w początkach XX w. kiedy właścicielem majątku był Rudolf von Watzdorf. Przebudowa objęła bryłę, elewację oraz wnętrza. Do dziś po tamtej przebudowie pozostały: drzwi zewnętrzne, stolarka okienna i schody. W okresie międzywojennym w budynku mieściło się mieszkanie rządcy majątku oraz biuro. Po II wojnie światowej Rządcówka była użytkowana przez Gospodarstwo Rolne SP Byczyna – Zakład Rolny Proślice. Od lat 90. XX w. obiekt nie jest użytkowany i popada w ruinę. Nie jest też prawnie chroniony.
Mogiły jeńców wojennych na cmentarz katolickim w Proślicach
Cmentarz zlokalizowany jest w środkowej części wsi przy drodze do kościoła. Data założenia cmentarza nie jest znana. Cmentarz jest czynny, ma czytelny układ i zajmuje powierzchnię
PSZCZONKI
Zespół dworsko-folwarczny w Pszczonkach
Nie ustalono kiedy powstał obecny folwark. Wiadomo, że na przełomie lat 80-tych i 90-tych XIX w. właścicielem majątku był Oscar von Rothkirch – Panthen, zaś od 1898 r. Bernhard von Prittwitz - Graffon, a od 1906 r., aż do zakończenia II wojny światowej Hermann Lipinsky. Po 1945 r. w majątku urządzono PGR. Dwór zbudowany w 1925 r. jako siedziba właściciela, o cechach neoklasycystycznych, bez większych przekształceń został zachowany do dnia dzisiejszego.
ROSZKOWICE
Kościół parafialny p.w. św. Antoniego Padewskiego
Neoromański, poewangelicki, murowany kościół został zbudowany w latach 1848-1849 na miejscu poprzedniego drewnianego kościółka z 1408 roku, spalonego w 1847 roku. Fundatorem świątyni był Wilhelm von Taubadel, właściciel pałacu dworskiego w Roszkowicach. Wokół świątyni rozciągał się dawniej najstarszy roszkowicki cmentarz, został on zlikwidowany w latach 80-tych XX wieku. Obiekt wpisany do rejestru zabytków województwa opolskiego.
SARNÓW
Dwór w Sarnowie
Dwór został prawdopodobnie zbudowany w końcu XVIII w. bądź na początku XIX w. według projektu nieznanego architekta; zabudowania folwarczne istniały jeszcze wcześniej. Około 1913 r. został przebudowany, budowle podniesiono, zmieniono dach dostawiony został portyk w elewacji frontowej z balkonem, a z tyłu drewniana weranda. Właścicielem w okresie przebudów był Alfred Schmirgel. Po 1945 r. dwór jest własnością prywatną oraz częściowo użytkowaną przez Spółdzielnię Produkcyjną w Sarnowie.
Kościół cmentarny p.w. św. Jana Chrzciciela
Kaplica (świątynia) wybudowana została w okresie międzywojennym (w 1920 r.) przez księdza Jana Madeję, proboszcza parafii rzymsko – katolickiej w Byczynie.
Wokół niej znajduje się cmentarz. Wewnątrz kościoła znajduje się barokowy ołtarzyk z początku XVIII w.
Obecnie kościół parafii rzymsko – katolickiej w Krzywiźnie (gm. Kluczbork).
Obiekt wpisany do ewidencji zabytków województwa opolskiego.
WOJSŁAWICE
Kościół filialny p.w. św. Józefa
Neogotycki, poewangelicki, murowany z cegieł i kamienia kościół został zbudowany
w latach 1877 roku na miejscu poprzedniego drewnianego kościółka. Do maja 1989 roku świątynia była ewangelicka została konsekrowana na świątynię katolicką
17 września 1994 roku.
Wokół świątyni znajduje się najstarszy wojsławicki cmentarz. Obecnie kościół filialny parafii rzymsko – katolickiej w Roszkowicach. Obiekt wpisany do ewidencji zabytków województwa opolskiego.